Mỗi thành phần của hội chứng chuyển hóa – triglyceride cao, HDL thấp, béo phì trung tâm, đường huyết cao và huyết áp cao  đều làm gia tăng đáng kể nguy cơ mắc tất cả các bệnh chuyển hóa hiện đại, chẳng hạn như đau tim, đột quỵ, bệnh mạch máu ngoại biên, tiểu đường type 2, Alzheimer và ung thư. Các triệu chứng này hợp thành một nhóm nhưng không phải bệnh nào cũng đều biểu hiện ở mọi người: người này có mức triglyceride thấp, người kia bị đường huyết cao do kháng insulin và một người khác lại bị cao huyết áp. Nhưng sự xuất hiện của một trong những triệu chứng này sẽ làm gia tăng khả năng mắc những triệu chứng khác vì chúng có cùng nguyên nhân gốc rễ.

Ở một bệnh nhân điển hình, tăng dù chỉ 2 kg cân nặng là sự bất thường đầu tiên có thể phát hiện được liên quan đến gia tăng insulin trong máu/kháng insulin, tình trạng này được tiếp nối bởi mức cholesterol HDL thấp. Huyết áp cao, gan nhiễm mỡ và triglyceride cao đều diễn ra sau đó, gần như cùng một lúc. Xuất hiện cuối cùng thường là đường huyết cao, triệu chứng giúp chẩn đoán xác định tiểu đường type 2.

Nghiên cứu Tây Scotland khẳng định rằng gan nhiễm mỡ và mức triglyceride tăng cao thường xuất hiện trước chẩn đoán tiểu đường type 2. Gan nhiễm mỡ thường xảy ra ở giai đoạn đầu của hội chứng chuyển hóa. Mặc dù gần như mọi bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa đều bị gan nhiễm mỡ nhưng điều ngược lại thì không chính xác. Chỉ có một phần nhỏ bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ mắc hội chứng chuyển hóa hoàn chỉnh (xem Hình 9.4).

Hình 9.4. Béo phì do hormone IX: Hội chứng chuyển hóa hoàn chỉnh

Kháng insulin và tiểu đường type 2 không gây ra hội chứng chuyển hóa bởi vì chúng là một phần của hội chứng. Sự gia tăng insulin trong máu mới là nguyên nhân của hội chứng này. Cốt lõi của vấn đề là sự gia tăng insulin trong máu do fructose và glucose dư thừa, nhất là fructose. Hội chứng chuyển hóa, với những thành phần quan trọng của nó là béo phì và tiểu đường type 2, cơ bản được gây ra bởi quá nhiều đường.

Béo phì, kháng insulin và rối loạn chức năng tế bào beta đều là các cơ chế bảo vệ. Béo phì cố gắng ngăn chặn DNL áp đảo gan bằng cách tích trữ mỡ an toàn trong các tế bào mỡ. Chúng ta biết điều này thông qua các bệnh nhân mắc một rối loạn do di truyền hiếm gặp có tên là loạn dưỡng mỡ, do thiếu hụt các tế bào mỡ. Các bệnh nhân này đều có đầy đủ các biểu hiện của hội chứng trao đổi chất – gan nhiễm mỡ, mức triglyceride tăng cao và mức kháng insulin cực cao – nhưng không hề bị tăng cân. Đối với chứng loạn dưỡng mỡ ở loài gặm nhấm, việc cấy ghép tế bào mỡ vào những con chuột không có mỡ này sẽ hoàn toàn chữa lành hội chứng chuyển hóa.

Các tế bào mỡ thực ra mang lại sự bảo vệ trước hội chứng chuyển hóa thay vì gây ra nó. Tại sao? Bởi vì nếu không có chúng, mỡ bắt buộc phải tích trữ bên trong các cơ quan, gây ra hội chứng chuyển hóa. Nếu mỡ có thể được tích trữ bên trong các tế bào mỡ, thiệt hại về mặt trao đổi chất sẽ không xuất hiện. Béo phì là phòng tuyến đầu tiên chống lại vấn đề gốc rễ của gia tăng insulin trong máu/kháng insulin.

Tương tự, kháng insulin là nỗ lực của cơ thể nhằm ngăn chặn mỡ tích lũy bên trong các nội tạng. Gan từ chối nạp thêm glucose bởi vì nó đã quá đầy và kết quả có thể nhìn thấy là kháng insulin, biểu hiện của cơ chế bảo vệ thứ hai.

Phòng tuyến cuối cùng là việc tụy ngừng tiết insulin. Mức đường huyết gia tăng nhanh chóng, vượt quá ngưỡng của thận và gây ra tất cả các triệu chứng kinh điển của bệnh tiểu đường. Lượng glucose độc hại đã được thải ra khỏi cơ thể an toàn và không thể gây thêm ảnh hưởng đến trao đổi chất. Vấn đề cốt lõi của việc có quá nhiều glucose và insulin đã được xử lý nhưng cái giá phải trả là triệu chứng tiểu đường. Vấn đề cơ bản là có quá nhiều đường và cơ thể đã gắng hết sức để đẩy chúng vào nước tiểu.

Mọi tình trạng mà chúng ta từng cho là vấn đề – béo phì, kháng insulin và rối loạn chức năng tế bào beta – thực ra đều là giải pháp của cơ thể cho một nguyên nhân gốc rễ duy nhất – quá nhiều đường. Và khi chúng ta hiểu được gốc rễ, câu trả lời cho tất cả các vấn đề này, bao gồm cả tiểu đường type 2, lập tức trở nên rõ ràng. Chúng ta cần loại bỏ đường và giảm insulin.

Nếu chúng ta không thể loại bỏ vấn đề quá nhiều đường, quá nhiều insulin và mỡ sai vị trí, căn bệnh sẽ chuyển mạn tính và tiến triển nặng dần. Khi điều trị nguyên nhân gốc rễ, tiểu đường type 2 và toàn bộ hội chứng chuyển hóa đều sẽ trở thành căn bệnh hoàn toàn có thể chữa trị.

Nguồn: Fung, Jason. Mật mã tiểu đường: Cách chữa bệnh tiểu đường type 2 mà không cần thuốc. 

Dịch bởi Nhã Nam, Nhà xuất bản Thế giới, 2018